Opowieści z przedmieścia, czyli to i owo o Rabacie na Malcie.

Rabat na Malcie.
Zacznę od definicji słowa "przedmieście". Według słownika języka polskiego "przedmieście" oznacza peryferyjną dzielnicę, obszar zabudowany bezpośrednio przylegający do dużego miasta.
I jak mam teraz poprawnie zdefiniować Rabat - przedmieście Mdiny, jeśli Mdina ma ok. 400 (!) mieszkańców, a przedmieście -  Rabat 11 tyś.? :))
Nawiązując do historii któregoś z miast maltańskich tak naprawdę odkrywa się  historię Wysp Maltańskich. Trudno jest weryfikować kalendarz dat dotyczący np. Rabatu w oderwaniu od dziejów Malty, bo przecież jest to bardzo mały kraj, i to co się dzieje na jednym krańcu państwa dotyczy także przeciwległego zakątka Malty.
Wyspy Maltańskie należą do jednych z najmniejszych państw świata.  Na 236 państw, Malta zajmuje 204 miejsce. Wyprzedzają ją tacy obszarnicy jak Watykan, Liechtenstein, Malediwy... Ale co ciekawe, Malta zajmuje 8 miejsce na świecie pod względem gęstości zaludnienia, z czego połowa mieszkańców tego kraju mieszka w stolicy - Vallettcie.
Historia Rabatu to dzieje 2000 lat.
Za czasów panowania Rzymian na Malcie Mdina i Rabat były jedną "aglomeracją". Za czasów panowania arabskiego, które trwało na Wyspach Maltańskich od 870 roku do 1090 roku, Mdina została otoczona murami i głęboką fosą.  I w ten sposób Rabat stał się  przedmieściem pierwszej stolicy Malty. Otoczona murami Mdina, usytuowana na niezbyt wysokim wzgórzu, nie miała zbytnio miejsca na rozwój wzdłuż i wszerz ( Mdinę opisałam tutaj). Za to przylegający do niewielkiego miasta zabudowania znajdujące się za murami i fosą stolicy, mogły swobodnie rozwijać żagle urbanistyczne. I tak oto uczeń przerósł mistrza i Rabat stał się oddzielnym miastem.
Co ciekawe na Malcie były dwa Rabaty. Jeden, o którym będzie ten post, umiejscowiony jest na wyspie Malta  a drugi był na wyspie Gozo. Stolica Gozo do roku 1897 nosiła właśnie nazwę Rabat. Z inicjatywy biskupa Pietro Pace, z okazji 60 lat panowania królowej Victorii, stolica Gozo została przemianowana na Victorię. 

Rabat na wyspie Malta

Dawny Rabat, obecnie Victoria na wyspie Gozo

Mapka Rabatu i Mdiny

Nazwa miasta Rabat, oznacza "miasto za murami", a pełna nazwa Ribat al-Fath oznacza "miasto zwycięstwa".
W 1090 roku  Maltę zdobył władca Sycylii Roger I pochodzący z rodu Hauteville, to on wg legendy nadał charakterystyczny dwubarwny herb Wyspom Maltańskim. Na herbowej tarczy Hautevillów widnieje biało-czerwona szachownica.
Roger I także po raz pierwszy oficjalnie zjednoczył wszystkie wyspy maltańskie w jednolite terytorium administracyjne włączając je do Królestwo Sycylii. Ta symbioza trwała do 1530 roku.

Władca Sycylii Roger I

Herb rodu Hauteville

W Rabacie swoje rządy sprawowali także Aragończycy, którzy przebywali tutaj 270 lat (1282 1409). To oni nadali miastu średniowieczny szlif architektoniczny. Rabatem także, przez 70 lat, rządzili Niemcy-Hohenstaufowie za czasów panowania Fryderyka II. Byli tu także Francuzi wraz z Napoleonem. Francuzi przejęli Maltę o Zakonu Rycerzy w 1798 roku. Panowali na wyspach tylko 2 lata. Nie były to rządy pełne miłości, ponieważ Francuzi nałożyli olbrzymie podatki na mieszkańców, a także rabowali i okradali Maltę z cennych dzieł sztuki, złota, srebra. Zabierali nawet złote nitki wkomponowane w kościelne obrusy... jak to miało miejsce w przypadku katedry w Mdinie.

Rycina przedstawiająca przejęcie Malty przez Napoleona

Urodzony w Rabacie Emmanuele Vitale w 1798 roku zorganizował powstanie przeciwko Francuzom. W powstaniu walczyło 10.000 Maltańczyków. 5 września 1800 roku Francuzi się poddali, a Maltę we władanie objęli Brytyjczycy.

Znaczek pocztowy z 2002 roku przedstawiający Emmanuele Vitale, przywódcę powstania przeciwko Francuzom na Malcie

Brytyjczycy w Rabacie założyli pierwszą szkołą podstawową, pocztę, wprowadzili pierwsze bezpłatne usługi medyczne. Zmodernizowali wodociągi, kanalizację. Połączyli Vallettę i Rabat linią kolejową. Do średniowiecznego miasta dołożyli także nowe budynki, podkreślając  w ten sposób potęgę Brytyjczyków.
Za czasów panowania Brytyjczyków został zbudowany w Rabacie przepiękny budynek kasyna, gdzie elita Rabatu i Mdiny mogła w ekskluzywnym towarzystwie spędzajać czas. Casino Notabile powstało w 1887 roku na miejscu  miejskiej pralni.

Po remoncie na pewno kasyno odzyska swój dawny blask. Jestem ciekawa co w nim będzie się mieściło?

Dawne Kasyno w Rabacie jest usytuowane u podnóża murów obronnych Mdiny i obrzeżu Rabatu.

Naprzeciwko kasyna znajduje się Fontanna Saqqajja. Słowo Saggajja oznacza źródło. Z inicjatywy 54. wielkiego mistrza zakonu Joannitów Alofa de Wignacourta w latach 1610-1615 został zbudowany akwedukt doprowadzający wodę z Rabatu do Valletty.
I taka oto ciekawostka. Gdy w 1607 roku przybył na Maltę Caravaggio, wielki mistrz Alof zamówił u niego swój portret. Tak bardzo Alofowi spodobał się obraz, który namalował artysta, że mistrz zamówił u Caravaggia obraz  "Ścięcie św. Jana Chrzciciela", który obecnie znajduje się w katedrze w Vallettcie.  Ten obraz należy do jednych z najcenniejszych skarbów Malty.

Alof de Wignacourt 1608 r. Caravaggio, Luwr, Pary, oryginalną zbroję mistrza można oglądać w pałacu Joannitów w Vallettcie. 

Fontanna Saqqajji miała za zadanie dostarczać wody zwierzętom. Obowiązywał bezwzględny zakaz prania odzieży w tym miejscu. Za złamanie tego zakazu była nałożona olbrzymia grzywna, która była przeznaczona na utrzymanie średniowiecznych murów Mdiny.
W Rabacie można odwiedzić pięknie zachowany dom z czasów rzymskich - Domvs Romana.

Dom Rzymski na wprost, po prawej stronie Park Howrda i Mdina, a na lewo Rabat.

"Rzymski dom" - Domus Romana w Rabacie na Malcie.

Rzymski dom tak naprawdę jest rekonstrukcją domu rzymskiego arystokraty. Oryginalne są tylko przepiękne rzymskie mozaiki oraz ceramika, marmurowe rzeźby, terakotowe mozaiki  znalezione podczas wykopalisk. Ruiny domu odkryto w 1881 roku. W 1924 roku rozpoczęto prace rekonstrukcyjne domu wg projektu architekta Galizia.
Podczas II wojny światowej muzeum zostało zamknięte, a we wnętrzach zostało urządzone SPA.. Dom Rzymski ponownie udostępniono zwiedzającym w 1945 roku.
W muzeum można zobaczyć także zestaw marmurowych posągów przedstawiających cesarza Claudiusza i jego rodzinę. Takie posągi były rzadkością w rzymskich domach.
Muzeum może się poszczycić pięknymi mozaikami, które są uważane za jedne z najpiękniejszych w basenie Morza Śródziemnego. Mozaiki zostały ułożone przy użyciu dwóch rodzajów kamieni. Pierwszy typ opus  vermiculatum to są bardzo małe kamyki tworzące obraz, drugi typ opus tesslatum składający się z większych kamyków ma za zadanie nadać głębię i trójwymiarowość mozaice.

Za muzeum znajdują się ogrodzone wykopaliska archeologiczne, które można oglądać zza ogrodzenia. Kiedyś w tym miejscu znajdował się muzułmański cmentarz.

Niedaleko Rzymskiego Domu, po przeciwnej stronie drogi, znajduje się cmentarz katolicki.

I gdy już jestem przy temacie cmentarzy w Rabacie, to należy koniecznie wspomnieć o nietypowym cmentarzu z czasów rzymskich. Są to katakumby, w których chowano zmarłych chrześcijan.
W jednej z grot przez 3 miesiące był więziony św. Paweł. A w innej wnęce podziemnego miasta ukrywała się św. Agata. O świętej Agacie i świętym Pawle wspomniałam w poprzednim poście.

W Rabacie jest trochę zamieszania z katakumbami i grotami. I tak - Grota św. Pawła to miejsce w której przebywał św. Paweł, katakumby św. Pawła, to miejsce gdzie chowano zmarłych chrześcijan, sąsiadują one z grotą św Pawła, grota św. Agaty, to miejsce, gdzie znalazła schronienie Agata uciekająca przed prześladowaniami, sąsiadujące z grotą katakumby są nazwane jej imieniem.
Chyba największe emocje budzi Grota św Pawła, gdzie trudno jest się oprzeć historii, która w tym miejscu ma zwielokrotniony wydźwięk.
Nad Grotą został zbudowany kościół pod wezwaniem Apostoła Narodów, czyli św. Pawła.  Kościół został zbudowany poza murami Mdiny, w Rabacie i świątynia jest nazywana kościołem św. Pawła za Murami. Bardzo żałuję, że gdy odwiedziłam Rabat kościół był zamknięty. Może następnym razem gdy odwiedzę Maltę, uda mi się zobaczyć wnętrze świątyni...:)

Kościół św. Pawła w Rabacie

Kościół św Pawła św Pawła  został zbudowany z inicjatywy bogatej szlachcianki, mieszkanki Rabatu - Guzmany Navarra.  Kościół stanął na murach świątyni, która znajdowała się w tym miejscu do 1578 roku. Budowę rozpoczęto w 1675 roku ,a dokończył ją w 1683 roku wybitny architekt Lorenzo Grafa na podstawie projektu Buonamiciego. Kościół posiada trzy portale - jeden nawiązuje do kościoła św Pawła, drugi do kościoła św. Publiusza a trzeci do Groty św. Pawła.
Kościół św Pawła jest połączony z niewielkim kościołem św. Publiusza, który jest zbudowany bezpośrednio prowadzi wejście do Groty św. Pawły. Oficjalnie do Groty św. Pawła i katakumb św Pawła wchodzi się od strony Muzeum Wignacourt. Aby wejść do muzeum, katakumb i groty należy kupić bilet.

Muzeum Wignacourt, które znajduje się obok Groty św. Pawła w dawnym klasztorze dominikańskim. 

Według legendy w grocie przez 3 miesiące miał przebywać św. Paweł  w roku 60.
Grota przez wiele wieków była zapomniana. Dopiero w 1617 roku gdy tereny gdzie znajduje się grota nabył zakon joannitów, grotę i kościół św. Publiusza w 1619 podniesiono do rangi miejsca świętego.  Aktu tego dokonał Wielki Mistrz Alof de Wignacourt.
Obok groty znajdują się dwa ołtarze. Jeden z nich poświęcony jest św. Pawłowi  z marmurowym posągiem autorstwa Melchiorre Gafa, oraz ołtarz św. Łukasza. Wewnątrz groty znajduje się marmurowa figura  św. Pawła ofiarowana przez Wielkiego Mistrza Emanuela Pinto de Fonseca oraz cztery kolumny ołtarzowe ofiarowane przez papieża Pawła VI.

Kościół św Publiusza i wejście do Groty św. Pawła.

Ołtarz poświęcony św. Pawłowi , który znajduje się obok Groty.

Ołtarz poświęcony św. Łukaszowi, który towarzyszył św. Pawłowi podczas podróży. 

We wnętrzu Groty znajduje się marmurowa figura  św. Pawła ofiarowana przez Wielkiego Mistrza Emanuela Pinto de Fonseca oraz cztery kolumny ołtarzowe ofiarowane przez papieża Pawła VI.

Grotę św. Pawła odwiedził w 1990 roku papież Jan Paweł II, a  w 2010 Benedykt XVI o czym informują pamiątkowe tablice wmurowane w kościele św. Publiusza.
Grota św. Pawła jest połączona z katakumbami św. Pawła i św. Agaty, tylko część z nich jest udostępniona zwiedzającym. Katakumby są świadectwem początku chrześcijaństwa na Malcie.
Tutaj odbywały się także pochówki za czasów punickich, a później rzymskich i wczesnochrześcijańskich.

Wejście do katakumb św. Pawła. w Rabacie

Nie starczyło mi czasu na odwiedzenie katakumb św. Agaty, które powstały wcześniej od katakumb św. Pawła, jak też zobaczyć krypty św. Marii Magdaleny.

Katakumby św. Agaty, Rabat

Zwiedzając kościoły Rabatu można zaznać swoistego zawrotu głowy. Na małej przestrzeni miasta zapisana jest niezwykła historia chrześcijaństwa nie tylko Rabatu, ale także Malty.

Kościół św. Bartłomieja w Rabacie

Kościół św. Agaty w Rabacie

W Rabacie swoją przystań znalazły pierwsze zakony franciszkanów, dominikanów, jezuitów.
Klasztor dominikanów w Rabacie jest uważany za jeden z najpiękniejszych na Malcie. Klasztor powstał w 1450 roku, kiedy to przybyli z Sycylii dominikanie założyli dom dominikański. Swój dom zbudowali nieopodal krypty, gdzie według legendy ok. 1400 roku ukazała się Matka Boża. W 1466 zakonnicy rozpoczęli budowę kościoła i klasztoru, prace trwały do 1505 roku.
6 i 7 maja 1999 roku na obrazie pojawiły się krwawe łzy...

Rabat  to niezwykle urocze miasto, gdzie złocista architektura tak pięknie opowiada historię Malty, a zarazem pisze kolejne rozdziały w nowym XXI - wiecznym ujęciu.
To miasto tętni życiem i jednocześnie emanuje spokojem.

Artystyczna kanalizacja w Rabacie.

Och, te średniowieczne "szerokie" uliczki. Rabat

W maltańskich balkonach można się zakochać. Rabat

O tak, w Rabacie należy zwolnić tempo zwiedzania, aby wszystkim dookoła w spokoju móc się delektować.

Rabat i Mdina z pewnością są "obowiązkowymi" punktami do odwiedzenie. Bo tutaj zaczęła się chrześcijańska historia Malty.
I na zakończenie spojrzenie na Rabat - z dołu do góry i z góry na dół. :))

Kościół św. Pawła w Rabacie

Polecam także:

Mdina na Malcie, miasto ciszy, gdzie nie zawsze jest cisza

https://bezbrzeznemysli.blogspot.com/2017/06/mdina-na-malcie-miasto-ciszy-gdzie-nie.html